Guitar đệm hát !!! (-P4-)

Vẫn ko ngủ được mới chết chứ! Thôi thì viết tiếp vậy...

Bài này tớ xin đề cập đến cái vấn đề rất quan trọng và thường gặp. Đấy là TÌM GAM MỘT BÀI HÁT - khi mà mình để ca sĩ cứ hát trước rồi mình mới dò gam.

Phần này nó hơi "cầm đèn chạy trước ô tô" một chút, bởi nó lại đi sâu vào phần Lý thuyết, khi mà các khái niệm cơ bản tớ vẫn chưa liệt kê ra hết. Nhưng không sao, tớ sẽ tổng kết lại sau vậy, mới cả lúc này đang có hứng về đề tài này.

Lại nhớ lại hồi xưa, có ông thầy bảo tớ rằng: Khi con đi xuống núi đem tiếng đàn để chinh phục giang hồ hay phục vụ cái sự sung sướng của gái thì ngoài cây đàn ra, con nên mang theo một cái khăn...
Ấy, lúc đấy cứ trầm trồ khen cụ là cẩn thận và yêu quý đàn (cứ nghĩ rằng dùng khăn để lau chùi đàn) Nhưng sau này gặng hỏi mãi cụ mới nói: Để dùng khi nào con đệm đàn mãi mà cái con ả của con không vào đúng nhạc...
....
- Ơ, thế thì dùng khăn để làm gì ạ!
- Thì nhét mẹ vào mồm nó cho nó đừng hát nữa chứ còn làm gì nữa!
-----
Thế đấy, sau này mới nghiệm, càng nghiệm càng thấy đúng.

Tớ nói thật, không có gì tức bằng đệm nhạc cho một đứa ko biết hát.
Biết hát ở đâu không phải là hát hay hoặc dở, không phải là chuyện nhớ lời hay quên lời bài hát.
- Hát dở thì vẫn có thể dùng tiếng đàn của mình để át đi... xong ngay!
- Hát sai nhịp thì chỉ cần mình đảo phách và chạy theo nó... xong ngay!
- Quên lời thì nó vẫn có thể "na, na, na" hay chu mỏ lại huýt sáo thay lời được... cũng xong ngay!

Vấn đề ở đây là nó không hát đúng tông của nốt nhạc. 7 nốt nhạc cơ bản thì nó rành rành ra đấy... Ngoài 7 nốt ra, còn có các nốt phụ nữa, đó là các nốt thăng (#) giáng (b). Tất cả cũng chỉ có 12 nốt chính sau:
- Đô - Đô(#) - Rê - Rê(#) - Mi - Fa - Fa(#) - Sol - Sol(#)- La - La(#) - Si.

Các nốt giáng(b) chẳng qua cũng vẫn là các nốt phụ tính theo kiểu ngược lại. Như nốt Đô(#) thì vẫn có thể gọi là nốt Rê(b)

12 nốt từ thấp đến cao như thế nối tiếp nhau. Như ta xếp gạch vậy. Đều đặn từ nốt 1 đến nốt 2, từ nốt 2 đến nốt 3...
Nếu đến qua nốt Si thì lại tiếp tục một thứ tự 12 nốt cao hơn như vậy. Khoảng cách từ nốt Đồ này đến nốt Đô kia người ta gọi là Quãng 8.

Đấy, 12 nốt trong một quãng như vậy. Nếu đứa hát nó hát một tác phẩm như bài Làng Tôi: "làng tôi xanh bóng tre" hát theo gam Đô: "Đồ mi sol lá sol", hoặc có thể nó hát cao hơn thành: "Rề Fa(#) La Si La" thì ta vẫn có thể chuyển gam thành gam Rê để đệm cho nó (hơi vất vả và không quen tay một chút thôi)
Nhưng điều đáng nói ở đây là có nhiều con nó hát chẳng vào nốt mẹ nào cả. (thề là tớ đã gặp không ít trường hợp) Nốt Đồ rành rành ra đấy. Nốt Rê gẩy to đùng ra đấy, kể cả nốt Đô(#) thì mình vẫn có thể chơi với gam Đô thăng (C#) được. ấy vậy mà giọng nó cứ nhừa nhựa nằm ở giữa nốt Đô và Đô#... Đe''''''''''''''''o biết làm sao để chơi, chỉ còn cách lên lại dây đàn.
------
Thôi thì ta bỏ qua cái trường hợp rủi ro ấy... Nếu các chú không mang theo cái khăn hay cái giẻ nào thì cũng chịu khó cắn răng đệm cho hết bài... gam gì cũng được, cái loại này thì nó chẳng biết các chú chơi thế nào đâu.
-----
Còn nếu may mắn mà ca sĩ hát rõ đúng nốt thì ta nên tìm thế nào.
Điều này thực sự không đơn giản, đòi hỏi người đệm phải có một cảm nhận nhạc thật tốt và đã có kinh nghiệm chinh chiến.
Ở đây ta lại phải bàn đến một khái niệm Lý thuyết nữa... đó là Phách.
Phách là nhịp trong một điệu nhạc. Có Phách nặng và Phách nhẹ. Phách nặng phách nhẹ khiến cho ta phân biệt được điệu nhạc.
Ví dụ điệu Valse: Điệu này có nhịp là 3/4. Có nghĩa là trong một khổ có 3 phách. Ở đây có một phách NẶNG và hai phách NHẸ. Được xếp theo: 1 nặng, 2 nhẹ, 3 nhẹ.
Ta nghe thì sẽ thấy như sau: Xình chát chát - xình chát chát - xình chát chát.

Điệu Tango: Nhịp 4/4. Có 4 phách. Xếp theo: 1 nhẹ, 2 nhẹ, 3nhẹ, 4nặng. Giữa phách 3 và phách 4 có thêm một phách phụ.
Ta nghe thấy như sau: CHÁT CHÁT CHÁT xình XÌNH - CHÁT CHÁT CHÁT xình XÌNH

V..v....

Phách nặng chính là yếu tố quyết định để ta dò ra gam của một bài hát. Để mọi người dễ hiểu, tớ lại phải tiếp tục nói đến khái niệm nốt chính trong một gam. Bởi vì khi một gam có 3 nốt chính (như gam La thứ - Am là: La, Đô, Mí) thì những phách mạnh của những nốt đầu bài hát hay cuối bài hát thường rơi vào đúng 3 nốt chính của gam đấy. Cái này nó cũng cần thiết khi bạn chơi Solo ngẫu hững một gam nhạc. Nếu bạn chơi trên gam Am thì cứ chạy một hồi các nốt xung quanh đi, chờ đến lúc vào đúng phách mạnh thì làm sao trở về bấm đúng 1 trong 3 nốt chính của gam Am - như vậy tiếng solo của bạn sẽ nghe thuận và hợp lý hơn.
Đệm cũng vậy, bởi khi sáng tác một bài hát người ta vẫn phải sáng tác theo cách vậy (các nốt vào phách mạnh thường là các nốt chính) nên việc dò gam sẽ chỉ là việc bạn xác định đúng mấy nốt chủ đạo.
Nói thì dễ phải không? Nhưng nếu chịu khó lắng nghe và nhiều lần đệm thì sẽ dễ thật ấy mà!

Một gam có 3 nốt chính. Trước tiên ta nói đến gam thứ (m). Đó là 3 nốt được tìm theo quy luật như sau.
Nốt 1: (đúng tên gam. Ví dụ gam La-thứ thì nốt 1 là nốt La)
Nốt 2: Tiến lên đến nốt thứ 4 (theo thứ tự đầy đủ 12 nốt) thử đếm xem: La, La#, Si, Đô. Ta được nốt Đô.
Nốt 3: Tiến lên đến nốt thứ 8, ta được nốt Mi.

Ta đã tìm được gam Am gồm những nốt gì...

Vậy là quy luật một gam thứ sẽ có 3 nốt tính theo thứ tự: 1-4-8.

VD: Khi cần tìm gam Rê thứ, bạn chỉ cần dõi thứ tự theo cái thứ tự 12 nốt đầy đủ thăng giáng mà tớ đã nói trên. Bắt đầu từ nốt Rê.

Có một điều may mắn là hầu hết các nốt đầu tiên của một bản nhạc Việt Nam đều xuất phát chính từ nốt 1. Có nghĩa là câu đầu tiên là nốt gì thì nó chính là tên gam chủ đạo của bài.
Lấy ví dụ:
+ Tóc gió thôi bay (Am):
chiều mưa có một người con gái nhớ quê xa, vời vợi
Là mí, fa mi rề mi fa lá mi, rê sì...
+ Cát Bụi (Am)
Hạt bụi nào hoá kiếp thân tôi
Là là là mi fá mi mi
+ Đêm đông (Am)
Chiều chưa đi màn đêm buông xuống
Là đô mi là đô mi lá
-----
Đấy là trường hợp nốt đầu tiên (nốt 1 trong số 3 nốt: 1-4-8) rơi đúng vào gam chính. Ngoài ra thì có một số bài hát rơi vào nốt thứ 8. (Nên nhớ là hầu hết chỉ rơi vào hai nốt chính này - nốt thứ 1 và nốt thứ 8 - của một gam)

(nốt thứ 8 của gam Am là nốt Mi)
Trường hợp rơi vào nốt "thứ 8" thường là những bài có kiểu mở đầu "treo" (kiểu xuống xề trong cải lương ấy... mở đầu cao ơi là cao sau đó lời hát rơi xuống đánh Pẹt một cái)

Ví dụ:
+ Diễm xưa (Am)
Mưa vẫn mưa bay trên tầng tháp cổ...
Mi fa Mi Mi Đô Là Đô Mì...
+ Cây cầu kỷ niệm (Am)
Nhớ hôm nào chúng ta ôm hôn nhau trên cầu, nhớ về...
Mi Đô Là Fa Mi Rê Đô Si La Sol#, Si Mì...
+ Những nẻo đường phù xa
Thoáng trong gió buồn..
Mí rê mí đồ...
...

Hoặc là những bài xuất phát trầm buồn (cũng bắt đầu từ nốt thứ 8 nhưng là nốt trầm xuống một quãng 8 )
+ Biển nhớ
Ngày mai em đi, biển nhớ tên em gọi về
Mì la la la, mì la mi mi rề rề...
+


Vậy đấy! Rất rất hiếm khi các nốt đầu tiên rơi vào các nốt ngoài 2 nốt chính này. Bởi vậy nên khi dò gam một bài hát mà ca sĩ đã hát, trước tiên là bạn tóm ngay lấy đoạn đầu bài hát, nhớ ngay lấy nốt đầu đó và dò tìm trên cần đàn. Ví dụ như người ta vừa hát "hạt bụi nào, hoá kiếp thân tôi..." thì phải tìm ngay nốt của từ "hạt" nó nằm ở đâu. Cứ lẩm bẩm "hạt, hạt, hạt..." rồi bấm các nút trên cần đàn xem nó là nốt gì...
Nếu nó là nốt Fa thì gam mình chơi sẽ là Fa thứ (Fm), nếu là nốt C# thì gam chính sẽ là gam C#m....
Và bởi vì cũng rất có thể nốt đầu là nốt 8 nên bạn nên tỉnh táo và nhận xét. Theo kinh nghiệm của tôi thì hầu như những bài trong trường hợp nốt 8 (không phải là nốt chủ đạo) thì toàn là những đoạn mở đầu cao rồi rơi xuống thấp (xuống xề) hoặc là những đoạn mở đầu trầm trầm để dùng nốt thứ 8 thấp dưới quãng 8...

-------

Đấy là cách tìm gam của một bài có gam chủ đạo là gam thứ. Còn những bài gam trưởng thì sao???

(Còn tiếp)

Các bài liên quan